U posljednjim godinama, tema matičnih ćelija postala je sve aktuelnija, a njihova važnost u medicini ne prestaje da raste.
Intervju: Sanja Manjušak, magistra mikrobiologije i Dijana Sejdinović, genetičarkom iz Bio Save.
Matične ćelije imaju ogromnu vrijednost, jer se mogu koristiti za liječenje brojnih bolesti i stanja, kao i za regeneraciju oštećenih tkiva. Zbog toga sve više roditelja razmišlja o pohrani matičnih ćelija svog djeteta odmah nakon rođenja, u slučaju da budu potrebne u budućnosti.
U ovom broju časopisa Roditelj ugostili smo dvije izvanredne stručnjakinje sa kojima smo razgovarali i pružili našim čitateljima priliku da bolje razumiju ulogu matičnih ćelija u zdravlju i medicini, ali i da saznamo kako roditelji mogu da donesu ispravne odluke o njihovoj pohrani na osnovu pravih informacija. Razgovarali smo sa Sanjom Manjušakom, magistrom mikrobiologije, i Dijanom Sejdinović, genetičarkom i medicinskom direktoricom iz BIO SAVE, o značaju matičnih ćelija, procesu njihove pohrane, kao i o svim pitanjima koja najviše zanimaju roditelje.
Bio Save je kompanija koja je prisutna u BiH već dugi niz godina. Možete li nam reći čime se Bio Save bavi i zbog čega ste tako poseban tim?
DIJANA: Bio Save je regionalna grupacija osnovana 2012. godine, koja broji 15 kancelarija u 10 zemalja Evrope. Svakodnevno širimo svoju porodicu pružajući podršku ženama prije i tokom trudnoće, kao i nakon porođaja. Bio Save organizacija se više od decenije razvija u područjima regenerativne medicine, pohranjivanja matičnih ćelija, genetskih testiranja, pružajući pacijentima inovativne metode testiranja i liječenja. Rast i razvoj imaju smisla jedino kada se konstantno uči od najboljih i najnaprednijih umova iz oblasti medicine i nauke. Rezultate dijelimo sa pacijentima kroz nove revolucionarne vidove testiranja i liječenja. Naš tim čine doktori medicine, genetičari, molekularni biolozi, mikrobiolozi, inžinjeri laboratorijske dijagnostike koji imaju dugogodišnje iskustvo u ovim oblastima, te se konstantno dodatno usavršavamo i učimo. Naši pacijenti, trudnice i budući roditelji, u nama pronalaze podršku i savjetnike, profesionalce koji su tu da otklone stres i strah od nepoznatog, ali i prijatelje koji su tu da podijele radost. S obzirom da sa pacijentima prolazimo kroz njihove lijepe i one manje lijepe trenutke, stvori se posebna veza i povjerenje. Zato smo sretni i ponosni što nam se pacijenti uvijek ponovo vraćaju.
Možete li nam objasniti šta su matične ćelije i zašto su toliko važne za ljudsko zdravlje?
SANJA : U stvaranju i djelovanju našeg tijela učestvuje više miliona ćelija. Sve one imaju svoju funkciju i ulogu, tj. specijalizovane su za funkcionisanje određenog dijela organizma. Upravo po ovome se razlikuju matične ćelije od ostalih ćelija tijela. One su nespecijalizovane i mogu se transformisati u bilo koji drugi tip ćelija u organizmu koji je uništen tokom procesa starenja, bolesti, povreda i sl. One su izvor svih ćelija tijela, a ova sposobnost regeneracije oštećenih tkiva čini ih jedinstvenim u medicini.
Matične ćelije se ponekad nazivaju “ćelijama života”. Koje su sve potencijalne primjene matičnih ćelija u medicini?
SANJA: Lista bolesti koje se liječe matičnim ćelijama iz pupčanika se svake godine proširuje,trenutno je na njoj nešto više od 100 različitih bolesti i stanja. Lista bolesti i stanja koje se istražuju je mnogo veća i trenutno se u svijetu sprovodi preko 4.000 kliničkih studija. Najveći broj je na polju regenerativne medicine upravo zbog pluripotencije to jest mogućnosti matične ćelije da se diferencira u bilo koje tkivo. I dok je prije 30-ak godina transplantacija matičnih ćelija bila rezervisana samo za životno ugrožavajuće bolesti danas se one koriste za razna stanja i probleme, od sportskih povreda do hroničnih bolesti kako bi se poboljšao kvalitet života pacijenta koje god on bio dobi.
Koje vrste matičnih ćelija se koriste u terapiji? Da li se sve vrste matičnih ćelija mogu pohraniti?
DIJANA: Matične ćelije iz krvi pupčanika pripadaju adultnim (odraslim) matičnim ćelijama kao i matične ćelije iz koštane srži. Krv iz pupčanika je bogata hematopoetskim matičnim ćelijama – ove ćelije stvaraju ćelije krvi i ćelije imunog sistema i koriste se za liječenje hematoloških, metaboličkih i autoimunih oboljenja. Također, prije zamrzavanja uzorka, mjeri se tačan broj CD34+ i CD45- matičnih ćelija, koje su veoma važne za terapiju neuroloških bolesti. Tkivo pupčane vrste sadrži poseban tip matičnih ćelija koje se nazivaju mezenhimalne matične ćelije. Mezenhimalne matične ćelije su pokazale izuzetna svojstva razvijajući se u različite tipove ćelija kao što su ćelije kože, kosti, hrskavice, mišića i drugih. Zbog toga su primjenjive u raznim vrstama terapija za liječenje stanja kao što su cerebralna paraliza, autizam, mišićna distrofija, ALS i druga. Svi ovi različiti tipovi matičnih ćelija se u našoj laboratoriji uspješno izoluju te se pohranjuju isključivo visokokvalitetni preparati.
Roditelji često čuju o pohrani matičnih ćelija odmah nakon rođenja djeteta. Kakva je procedura pohrane, i koliko je to sigurno i efikasno?
SANJA: –Ukoliko se budući roditelji odluče da sačuvaju matične ćelije svoje bebe, prva stvar koju bi trebalo da urade je naručivanje Bio Save transportne kutije za uzimanje uzorka. Nakon rođenja, doktor vrši sakupljanje uzorka krvi iz pupčanika. Proces je potpuno bezbolan, siguran i jednostavan za majku i dijete. Odmah nakon porođaja u najkraćem vremenskom roku mi preuzimamo transportnu kutiju od medicinskog osoblja i avionom ga šaljemo u laboratoriju. Ovdje će matične ćelije biti detaljno testirane i pripremljene za krioprezervaciju od strane specijalno obučenih ljekara i laboratorijskih tehničara. Matične ćelije bebe se zamrzavaju na -196°C. U našim kriotankovima one će biti sačuvane narednih 20,30, 40 ili 50 godina (u zavisnosti od paketa koji roditelji odaberu) u banci matičnih ćelija koja je pod stalnim nadzorom.
Koje su glavne prednosti pohrane matičnih ćelija za dijete i njegovu porodicu? Postoje li neki specifični slučajevi u kojima bi pohrana matičnih ćelija mogla biti od posebnog značaja?
DIJANA: Kada dijete napuni 18 godina, on/ona će postati vlasnik matičnih ćelija, kao i sigurnosti koju one nude. Djetetu se na ovaj način nudi mogućnost da zaštiti ne samo sebe, već i svoju buduću porodicu. I zaista, da li postoji bolji poklon od toga? Pohrana matičnih ćelija ima veliki značaj u osiguranju zdravstvene brige za dijete ali i cijelu porodicu. Matične ćelije imaju neograničen regenerativni potencijal za sva tkiva i organe te pružaju mogućnost za liječenje preko 100 bolesti. Naročito su bitne kada govorimo o tretiranju do sad neizliječivih oboljenja i stanja kao što su autizam, dijabetes tip 1 ili cerebralna paraliza, gdje su matične ćelije pokazale fenomenalne rezultate i pružile nam nadu za liječenje ovih oboljenja.
Kakva je budućnost matičnih ćelija? Koje nove terapije ili istraživanja bi mogla biti moguća u budućnosti sa pohranjenim matičnim ćelijama?
DIJANA: Regenerativna medicina, koja podrazumijeva i terapije matičnim ćelijama, je oblast medicine koja se najbrže razvija. Dovoljno je reći da pored standardnih i regenerativnih terapija, trenutno se u svijetu sprovodi oko 7000 kliničkih studija sa matičnim ćelijama. Ispituju se brojne bolesti kod kojih matične ćelije mogu da pomognu kao što su Alchajmerova bolest, Parkinsonova bolest, Kronova bolest, Lupus eritematodes, povrede mozga, erektilna disfunkcija, HIV, starenje organizma i druge. Zbog činjenice da je broj matičnih ćelija izolovanih iz krvi pupčane vrpce ograničen, kritičari su često isticali da je prosječna jedinica krvi iz pupčane vrpce dovoljna samo za pacijente težine do 40-50 kg. Kao rezultat toga, mnogi ljudi su odlučili da ne sačuvaju krv iz pupčanika za svoju porodicu ili je doniraju u javne banke. Revolucionarna odluka FDA (Američke agencije za hranu lijekove) iz 2023. godine za odobravanje proširene krvi pupčanika ukazuje da ovaj prigovor više nije validan te sada broj ćelija više nije bitan za terapiju. Na ovaj način se dodatno proširila upotreba matičnih ćelija u kliničkoj praksi.
Zadnjih godina, pohrana matičnih ćelija postaje sve pristupačnija. Kako se proces pohrane razvijao i kako izgleda procedura?
SANJA: Matične ćelije se pohranjuju kroz proces krioprezervacije. To podrazumijeva da se matične ćelije čuvaju u specijalnom tanku ispunjenom tečnim azotom na temperaturi do -196 stepeni celzijusa. Sistem za kontrolu nadgleda i bilježi temperaturu i stanje azota unutar tanka. FamiCord Group, banka matičnih ćelija čiji smo generalni zastupnici u Evropi, radi po najstrožijim protokolima i AABB akreditaciji. U našim modernim laboratorijama se radi redukcija volumena uzorka i garantuje se kvalitetno čuvanje separisanog uzorka. Bio Save čuva uzorak matičnih ćelija podijeljen u dvije odvojene komore što daje mogućnost za dvije zasebne terapije.
Zašto izabrati BIO SAVE kao banku izbora za čuvanje matičnih ćelija svog djeteta?
DIJANA: Ovo je najlakše pitanje do sada hehehe. Odgovori su brojni ali jednostavni. Bio Save zastupa broj 1. evropsku banku za matične ćelije – FamiCord grupu. Povjerenje nam je poklonilo više od 10 000 porodica u BiH i regionu. Mi nismo samo banka u kojoj se čuvaju matične ćelije, već u saradnji sa Bio Save Fondacijom pomažemo roditeljima u liječenju djeteta matičnim ćelijama u preko 1300 bolnica u svijetu, te nudimo besplatan transport uzorka za liječenje do bilo koje bolnice u svijetu. Mi smo regionalni lideri koji imaju najveće iskustvo u procesima čuvanja i korištenja uzoraka matičnih ćelija iz pupčane vrpce.
Koji bi bio vaš savjet roditeljima koji još uvijek nisu odlučili da pohrane matične ćelije svog djeteta? Na šta bi trebalo da obrate pažnju pri donošenju ove važne odluke?
SANJA: Čuvanje matičnih ćelija je jedna vrsta zdravstvenog osiguranja – ulaganjem u čuvanje matičnih ćelija kupujete “kartu” za budućnost medicine za vaše dijete, ali i cijelu porodicu.Prilikom donošenja odluke savjetujemo da se obrati pažnja na slijedeće informacije: da je banka međunarodno priznata i akreditovana kako bi znali da se laboratorija za obradu matičnih ćelija pridržava najstrožijih standarda kao što su AABB i FACT; da ima pouzdane partnere; da ima veliki naučni tim koji je garant naučnog pristupa; da je transparenta i da su svi troškovi jasno naznačeni.
DIJANA: Danas roditelji koji žele da ostave matične ćelije imaju muku da izaberu između različitih banaka za matične ćelije. Roditelji ne žele da se krv njihovog djeteta samo zamrzne, već žele da budu sigurni da matične ćelije u slučaju potrebe mogu da budu upotrebljene za transplantaciju. Odluku o tome da li da se upotrebe mlade pluripotentne matične ćelije da bi se spasio život donosi doktor. On liječi i snosi odgovornost. Njemu je važan visok kvalitet obrade matičnih ćelija, detaljni anamnestički podaci i odobrenja od strane regulatornih organa u skladu sa zakonom o lijekovima i medicinskim sredstvima. Dozvolu za skladištenje matičnih ćelija posjeduju sve banke krvi iz pupčanika. Neophodno je da roditelji znaju da odobrenje za upotrebu matičnih ćelija za liječenje djeteta, njegovog brata ili sestre ili za donaciju ne posjeduju sve banke.
I za kraj.. mi nismo samo Bio Save, mi smo mnogo više od toga
Sponzorski intervju.
