Autor: Prim.dr Amela Adžajlić, specijalista ginekologije i akušerstva
Dom zdravlja “Dr Mustafa Šehović” Tuzla
Služba za zdravstvenu zaštitu žena i trudnica
Mučnine i povraćanje tokom trudnoće
Trudnoća je svakako veoma radosno razdoblje u životu žene. To je period u kome žena treba da uživa i svi bi voljeli da taj period prođe bez ikakvih problema koji bi narušavali taj radostan osjećaj. No ipak tokom trudnoće i to na samom početku se vrlo često jave mučnina i povraćanje, više ili manje izraženi. Čak za mučninu i povraćanje možemo reći da su to česti znaci drugog stanja. Najčešće se javljaju između 5. i 18. sedmice trudnoće. Čak 70% žena s normalnom trudnoćom ima određeni nivo mučnine, koja se javlja sa ili bez povraćanja. Stepen mučnine može varirati i mučnina se može javljati u različitim periodima trudnoće.
Šta se smatra „jutarnjom mučninom“ tokom trudnoće?
Jutarnja mučnina – izraz je koji se upotrebljava za opisivanje blage mučnine i povraćanja koji se javljaju tokom trudnoće. Iako se ove mučnine često nazivaju “jutarnja mučnina”, veliki procenat žena (oko 80%) osjećaju simtome mučnine tokom cijelog dana, pa čak i noću. Ono što je interesantno, a što je dokazano, jeste da žene s blagom mučninom i povraćanjem tokom trudnoće imaju manje pobačaja i mrtvorođene djece u odnosu na žene koje nemaju mučnine.
Kad počinju simptomi mučnine tokom trudnoće?
Mučnina i povraćanje uglavnom se počinju javljati u 5. do 6. sedmici trudnoće. Simptomi se obično pogoršavaju do 9. sedmice trudnoće, a nestaju do 16. ili 18. sedmice trudnoće. Međutim, mučnina i povraćanje se ponekad mogu nastaviti i tokom trećeg trimestra i to kod 15 do 20% žena, a nekad mogu da traju do porođaja, i to kod 5% žena.
Šta je hyperemesis gravidarum ?
Hyperemesis gravidarum je pojava težeg oblika mučnine koja se javlja tokom trudnoće. Žene s hiperemezom često povraćaju svaki dan i mogu izgubiti više od 5% svoje tjelesne težine. U većini slučajeva žene s hiperemezom postaju dehidrirane i mogu ostati bez vitamina i drugih hranjivih sastojaka. Hyperemesis gravidarum je stanje kod kojeg povraćate više puta tokom dana, gubite kilograme, ne možete konzumirati hranu i tekućine i obično zahtijeva hospitalizaciju i medikamentozno liječenje.
Šta izaziva jutarnju mučninu tokom trudnoće?
Možemo reći da se uzrok pojave mučnine tokom trudnoće ne zna. Postoji nekoliko teorija, ali nijedna nije dokazana. Povećan nivo hormona, usporen metabolizam, genetska predispozicija i psihološki faktori su neke od teorija.
Kod nekih trudnica se češće javlja mučnina i povraćanje u trudnoći i to:
- kod trudnica koje su imale mučninu i povraćanje u prethodnoj trudnoći
- kod trudnica koje su imale mučninu i povraćanje dok su uzimale kontracepcijske tablete ili tokom menstruacije
- neko u porodici (posebno sestra ili majka) je imao ove simptome u trudnoći
- trudnice koje su imale gastrointestinalne probleme (tj. refluks, čir) prije trudnoće
- trudnice koje nose blizance, trojke ili višestruke blizance
Kad se trebam obratiti ljekaru ako imam mučnine i povraćanja u trudnoći?
Trudnice s blagom do umjerenom mučninom i/ili povraćanjem, ne trebaju hitni medicinski tretman, ali bi trebale obavijestiti svog ljekara o jutarnjim mučninama tokom redovnog pregleda. Trebate se javiti svom ljekaru ukoliko:
- povraćate više puta tokom dana i tako svaki dan ili ako u sadržaju vidite krv
- ako gubite kilograme zbog povraćanja i to ako izgubite više od 5 kg u kratkom vremenskom razdoblju
- imate bolove ili grčeve u trbuhu
- ako ste usljed povraćanja izgubili puno tečnosti, tj. “dehidrirali”. Znakovi dehidracije uključuju rijetko mokrenje, mokraću tamne boje i/ili pojavu vrtoglavice prilikom ustajanja
Šta trudnica može uraditi ako ima simptome mučnine i povraćanja u trudnoći?
Ako vaši simptomi nisu previše ozbiljni, evo nekoliko stvari koje možete isprobati da biste pokušali smanjiti simptome mučnine i povraćanja:
- jedite čim osjetite glad ili čak i prije nego što ste gladni
- jedite često i jedite male obroke – najbolja hrana je ona koja ima puno proteina ili ugljikohidrata, ali malo masti. Dobar izbor su krekeri, hljeb i jogurt s niskim udjelom masti. Također bi trebalo da izbjegavate začinjenu hranu
- pijte limunadu ili sok od đumbira – miris svježeg limuna, nane ili narandže smanjuje mučninu
- perite zube odmah nakon jela
- nemojte leći odmah nakon jela
- vitamine koje koristite tokom trudnoće uzimajte uz hranu ili prije spavanja, a ne ujutro
- izbjegavajte stvari koje izazivaju mučnine – zagušljive prostorije, jake mirise, tople prostorije, glasnu muziku. Pokušajte ustanoviti da li vam neka hrana i piće više prija od drugih i izbjegavajte hranu i pića od kojih vam je muka. To je različito kod različitih ljudi.
Kako se tretira mučnina i povraćanje u trudnoći?
Tretiranje mučnine može varirati od promjene načina prehrane i promjene stila života do čak potrebe za jednom ili više vrsta terapijskih opcija. Najčešće treba isprobati nekoliko vrsta terapijskih opcija u periodu od nekoliko sedmica, prije nego što se pronađe ono što je najbolje za vas. Treba znati da se u nekim slučajevima ne može u potpunosti ukloniti mučnina i povraćanje, ali se simptomi mogu učiniti podnošljivim kako biste mogli jesti i piti, što je neophodno za normalan rast fetusa i fukcionisanje vašeg organizma. Ukoliko ništa od navedenog ne djeluje, srećom, simptomi mučnine i povraćanja se uglavnom povlače do sredine trudnoće.
Promjena načina ishrane i promjena stila života su sugestije koje smo naveli u prethodnom pitanju, to su one stvari koje trudnica može sama promijeniti u ishrani i navikama i prilagoditi sebi.
Koje terapijske opcije se koriste u tretmanu mučnine i povraćanja u trudnoći?
Jedno istraživanje pokazalo je da je đumbir u prahu efikasan za smanjenje simptoma i učestalosti mučnine. Zato se predlaže upotreba đumbira za blagu mučninu i povraćanje. Antimetil tablete su dodatak prehrani u obliku filmom obloženih tableta. Sadrže standardizirani ekstrakt đumbira koji je 10 puta koncentriraniji od uobičajenog praha đumbira. Svaka tableta sadrži 10% gingerola, odnosno 50 mg standardiziranog suhog ekstrakta đumbira, što je ekvivalent količini 500 mg đumbira u prahu.
Vitamin B6 i doksilamin – dodaci vitamina B6 mogu umanjiti simptome blage do umjerene mučnine, ali obično ne pomažu kod povraćanja. Doksilamin je lijek koji može smanjiti povraćanje i može se kombinirati sa vitaminom B6. Ako povraćate sve što pojedete i popijete, možda ćete morati primati intravenske preparate (infuzije) za nadoknadu tečnosti elektrolita.
Da li se jutarnja mučnina koja se javlja tokom trudnoće može prevenirati?
Ljekari ženama koje planiraju trudnoću ili su trudne preporučuju uzimanje multivitaminskih preparata koji sadrže 400 mikrograma folne kiseline. Uzimanje multivitamina prije trudnoće i u ranoj trudnoći može smanjiti mučninu i povraćanje.
Mogu li „jutarnje mučnine“ nauditi mojoj bebi?
Vjerovatno ne. Čak i žene s najgorim simptomima obično imaju zdrave bebe. Ovaj članak je sponzorisan od strane kompanije Ewopharma d.o.o. Sarajevo.
Reference:
Tan PC, Zaidi SN, Azmi N, Omar SZ, Khong SY. Depression, anxiety, stress and hyperemesis gravidarum: temporal and case controlled correlates.
McCarthy FP, Khashan AS, North RA, Moss-Morris R, Baker PN, Dekker G, et al. A prospective cohort study investigating associations between hyperemesis gravidarum and cognitive behavioural and emotional well-being in pregnancy.
Ayyavoo A, Derraik JGB, Hofman PL, Cutfield WS. Hyperemesis gravidarum and long-term health of the offspring. Am J Obstet Gynecol 2014
NHS Information Centre. Hospital Episode Statistics for England. In-Patient Statistics – Diagnosis. Leeds: NHS Information Centre; 2012.
Locock L, Alexander J, Rozmovitz L. Women’s responses to nausea and vomiting in pregnancy. Midwifery 2008;
Veenendaal MV, van Abeelen AF, Painter RC, van der Post JA, Roseboom TJ. Consequences of hyperemesis gravidarum for offspring: a systematic review and meta-analysis. BJOG 2011
Bolin M, Akerud H, Cnattingius S, Stephansson O, Wikstrom AK. Hyperemesis gravidarum and risks of placental dysfunction disorders: a population-based cohort study. Br J Obstet Gynaecol 2013.
Koren G, Boskovic R, Hard M, Maltepe C, Navioz Y, Einarson A. Motherisk-PUQE (pregnancy-unique quantification of emesis and nausea) scoring system for nausea and vomiting of pregnancy. Am J Obstet Gynecol 2002;
Koren G, Piwko C, Ahn E, Boskovic R, Maltepe C, Einarson A. Validation studies of the Pregnancy Unique-Quantification of Emesis (PUQE) scores. J Obstet Gynaecol 2005;
Lacasse A, Rey E, Ferreira E, Morin C, Berard A. Validity of a modified Pregnancy-Unique Quantification of Emesis and Nausea (PUQE) scoring index to asses severity of nausea and vomiting of pregnancy. Am J Obstet Gynecol 2008
Rhodes V, Watson P, Johnson M. Development of reliable and valid measures of nausea and vomiting. Cancer Nurs 1984
Zhou Q, O’Brien B, Soeken K. Rhodes Index of nausea and vomiting-Form 2 in pregnant women. A confirmatory factor analysis.
O’Brien B, Relyea MJ, Taerum T. Efficacy of P6 acupressure in the treatment of nausea and vomiting during pregnancy. Am J Obstet Gynecol 1996
Melzack R, Rosberger Z, Hollingsworth M. New approaches to measuring nausea. CMAJ
Lacroix R, Eason E, Melzack R. Nausea and vomiting during pregnancy: a prospective study of its frequency, intensity, and patterns of change. Am J Obstet Gynecol 2000
Swallow BL, Lindow SW, Masson EA, Hay DM. Women with nausea and vomiting in pregnancy demonstrate worse health and are adversely affected by odours. J Obstet Gynaecol 2005
