Nažalost, čak i danas širom svijeta još uvijek postoje ginekolozi koji ne vjeruju u liječenje matičnim ćelijama, jednostavno zbog neznanja.
Tokom posljednje dvije decenije Džoan Kurcberg (Joanne Kurtzberg) koja radi na Duke Univerzitetu, Sjeverna Karolina, SAD, vodi međunarodno poznat dječiji program za transplataciju matičnih ćelija djece koja imaju rak, poremećaje krvi i nasljedne metaboličke bolesti.
– Uspjeli smo da pokažemo da transplantacija krvi iz pupčanika spašava život, kao i da poboljšava neurološko stanje djece sa nekim od ovih oboljenja – poručila je Kurcberg.
A kako je sve počelo?
Pre 34 godine kada sam rodila sina, pitala sam svog ginekologa, zašto su nakon porođaja bacili krv iz pupčane vrpce u smeće.Još tada sam vjerovala da se može efikasno iskoristiti i mislila da je treba sačuvati, ali ginekolog mi je odgovorio: “Pusti to, to je naučna fantastika” – kaže dr Džona Kurcberg.
– Nažalost, čak i danas širom sveta još uvek postoje ginekolozi koji ne veruju u lečenje matičnim ćelijama, jednostavno zbog neznanja.
A ginekolog je jedini lekar koji prati ženu tokom trudnoće i ako joj on ne preporuči tu mogućnost i ne podstiče je da izabere ovu uslugu, zašto bi ona uložila novac u nešto što može izgledati kao luksuz? – kaže dr. Kurcberg.
Da li je vaš san od djetinjstva bio liječenje matičnim ćelijama?
– Apsolutno ne! Odrasla sam u Njujorku, kao i sve tadašnje devojke svirala sam klavir i upisala muzičku akademiju na privatnom fakultetu. Nikada nisam razmišljala o medicini.
Međutim, kako bih zaradila novac za školovanje, radila sam sa autističnom decom i primetila da ih samo ritam i tonovi vraćaju u stvarnost. Ovaj drastičan prelaz iz izolacije u realnost me je fascinirao i odlučila sam da saznam više o autizmu, kako bih pronašla i neke druge vrste pomoći za njih.
Prva transplantacija matičnih ćelija
Izučavanje autizma dovelo je Džoan do medicinske škole a onda je sve krenulo jedno za drugim.
Specijalizovala se za pedijatriju, završila sub-specijalizaciju za pedijatrijsku hemato-onkologiji i počela da proučava relativno novo polje – liječenje matičnim ćelijama. Godine 1988. učestvovala je u prvoj transplantaciji krvi iz pupčane vrpce.
– Ja zapravo nisam radila ništa tokom transplatacije, bila sam prisutna jer sam dovela pacijenta. Liječila sam dječaka koji je rođen sa Frankonijevom anemijom, teškim nasljednim oboljenjem, koji oštećuje koštanu srž. Pratila sam ga gotovo svakodnevno od dana rođenja do njegove pete godine.
Kada više nisam imala šta da ponudim od mogućnosti liječenja, morala sam da obavijestim njegove roditelje da bez presađivanja matičnih ćelija iz pupčane vrpce, on neće živjeti duže od šest mjeseci. Oni su pristali na transplataciju, prvu takve vrste, jer su željeli da znaju da su učinili sve, kako bi spasli njegov život.
Petodišnji dječak Metju Ferou je prvo podvrgnut hemioterapiji a potom je urađena transplatacija matičnih ćelija koje je dobio od svoje sestre koja se rodila te godine. Metju je danas zdrav mlad čovjek koji vodi normalan život i bavi se edukacijom bračnih parova o značaju čuvanja matičnih ćelija – kaže s ponosom Prof. dr Džoan Kurcberg.
16 pitanja i odgovora
-
Da li ste verovali prije 30 godina da će se terapija matičnim ćelijama raširiti u toliko različitih polja medicine?
– Ne, prije 30 godina nisam mogla da predvidim da će krv iz pupčanika biti u toliko širokoj upotrebi kao danas, ali sam veoma srećna što je tako – kaže dr Kurcberg.
-
Kao ljekar koji je liječio Metjua Feroua, prvo dijete liječeno matičnim ćelijama iz pupčanika, koji je bio Vaš savjet njegovim roditeljima?
– Savjetovali smo Metjuove roditelje da pristanu na transplantaciju matičnih ćelija iz pupčanika jer smo znali da njegova sestra može biti rezervni davalac koštane srži ako transplantacija matičnih ćelija iz pupčanika ne uspije.
-
Kada su matične ćelije počele da se koriste i u bolestima koje nisu bile hematološke?
– Prije nekih 10 godina počeli smo sa testiranjem davanja matičnih ćelija iz pupčanika kao terapije u regenerativnoj medicini.
-
Najveća prepreka u primjeni matičnih ćelija iz pupčanika u hematološkim bolestima je količina uzorka. Koje je Vaše mišljenje o novim tehnologijama za uvećanje uzorka matičnih ćelija iz pupčanika za primjenu u hematološkim bolestima?
– Ginekolozi, babice i sva medicinska lica koja prikupljaju krv iz pupčanika bi trebali da razumiju značaj prikupljanja što većeg uzorka na porođaju. Postoje neke kompanije koje razvijaju načine da dobijemo više krvi iz placente, međutim te tehnologije nisu još uvek u kliničkoj upotrebi.
-
Da li su terapije sa drugim ćelijama iz krvi pupčanika kao što su NK ćelije i T limfociti obećavajuće kao što to izgleda?
– Da, ove imunološke terapije izgledaju veoma obećavajuće.
-
Šta od najnovijih studija mogu očekivati roditelji autistične dece koja nemaju sačuvane matične ćelije?
– U toku su studije sa autolognim i donorskim matičnim ćelijama iz pupčanika. Takođe, u toku su i studije sa donorskim mezenhimalnim matičnim ćelijama iz tkiva pupčanika. Rezultati će biti dostupni u nekoliko slijedećih godina.
-
Da li očekujete da će matične ćelije iz pupčanika biti prvi izbor u terapiji kod djece sa autizmom i cerebralnom paralizom?
– Ne postoji način da znamo odgovor na to pitanje. Još uvek je prerano za takvu tvrdnju.
-
Koji je najveći napredak koji ste primjetili poslije terapije autizma i cerebralne paralize matičnim ćelijama? Možete li nam dati primjere promjena koje ste uočili kod Vaših pacijenata?
– Imamo djecu sa cerebralnom paralizom kod kojih je došlo do popravljanja motorne funkcije.
Na primjer, dijete koje je hodalo samo uz proteze ili šetalicu je počelo da hoda samostalno.
Kod djece sa autizmom, videli smo djecu koja počinju da govore, a prije terapije nisu mogla da pričaju, takođe smo videli napredak u socijalnom funkcionisanju kao i kod opsesivno-kompulzivnih radnji.
-
Da li postoje studije sa matičnim ćelijama iz drugih izvora kao što su koštana srž ili čak masno tkivo u neurološkim bolestima?
– Da, u toku su studije kod pacijenata sa šlogom, povredama kičme i amiotrofičnom lateralnom sklerozom.
-
Postoji li razlika u ishodima terapije između terapija autizma mezenhimalnim matičnim ćelijama primjenjenim intratekalno i matičnim ćelijama iz krvi pupčanika primjenjenih intravenski?
– Da, postoji razlika.
-
Da li vaše iskustvo pokazuje razliku u terapijskim ishodima između matičnih ćelija koje su čuvane zamrznute duži period (više od 10 godina) u poređenju sa onima koje su bile zamrznute samo nekoliko godina?
– Ne, dužina čuvanja ne pokazuje uticaj na potencijal ili efikasnost matičnih ćelija iz pupčanika.
-
Šta savjetujete roditeljima djece koji traže terapiju matičnim ćelijama za neku bolest, gdje da se informišu?
– Roditelji mogu da se informišu na sajtu clinicaltrials.gov i potraže trenutna klinička ispitivanja za razne bolesti koje koriste razne terapije. Takođe, potrebno je da konsultuju ljekara svog djeteta, kako bi im on preporučio ćelijsku terapiju.
-
Da li sarađujete sa nekim bankama za matične ćelije u Evropi?
– Da, sarađujemo.
-
Kakvo je Vaše mišljenje – porodične ili javne banke?
– Oba sistema! I javne i porodične banke imaju važnu ulogu.
Kod porodica gde ne postoji zdravstveni problem preporučuje se javno doniranje (u zemljama gde je to moguće) jer će uzorak krvi iz pupčanika moći da pomogne pacijentima koji trebaju donora za transplantaciju.
Kod porodica gdje postoji zdravstveni problem ili genetska predispozicija, porodične banke su način da se matične ćelije sačuvaju kao opcija za terapiju tog djeteta ili drugog člana porodice sa određenom bolešću.
-
Koja je budućnost porodičnih banaka?
– Mislim da će čuvanje matičnih ćelija nastaviti da raste u sledećoj deceniji. Teško je predvideti budućnost preko tog vremena.
-
Gde vidite lečenje matičnim ćelijama za 30 godina?
– Mislim da će polje matičnih ćelija napredovati i da će matične ćelije i ćelijske terapije postati deo rutinske prakse u medicine za lečenje bolesti za koje trenutno ne postoji dostupna terapija.
